علت عقب‌ماندگی یا کم‌توانی ذهنی چیست؟

اگر فرزند شما یا فردی که ارتباط نزدیکی با او دارید، به نظر می‌رسد که در یادگیری و فعالیت‌های روزمره مشکل دارد، ممکن است دچار ناتوانی ذهنی (ID) باشد. یادگیری علائم این اختلال می‌تواند به شما کمک کند حمایت مناسبی از او داشته باشید. پس در این مقاله از مجله‌ رفتار، در کنار ما باشید تا با نشانه‌های این اختلال بیشتر آشنا شویم.

در این مقاله می‌خوانید:

کم توانی ذهنی چیست؟
تشخیص کم توانی ذهنی
علائم ناتوانی ذهنی
سطوح شدت اختلال
تفاوت بین ناتوانی ذهنی و اختلال یادگیری چیست؟
ناتوانی ذهنی چگونه ایجاد می شود؟

کم توانی ذهنی چیست؟

در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که اکثر ناتوانی‌های ذهنی خفیف هستند و با پشتیبانی و حمایت مناسب، این افراد می‌توانند کار کنند و زندگی کامل و عمدتا مستقلی داشته باشند.

ID زمانی اتفاق می‌افتد که مغز کودک به درستی رشد نکرده و یا آسیب می‌بیند و به نوعی یک اختلال عصبی رشدی به حساب می‌آید. اگرچه هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، اما مداخلات به موقع و زود هنگام می‌تواند به تحصیلات، توانایی‌های عملکردی و مهارت‌های اجتماعی کمک کند. درک سطوح مختلف ID و روند تشخیص آن می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا بهترین حمایت را برای خود و فرزندشان پیدا کنند.

امروزه ناتوانی ذهنی جایگزین اصطلاح “ عقب ماندگی ذهنی ” شده است، اصطلاحی که برای بسیاری از مردم توهین آمیز بوده و منجر به سوءتفاهم در مورد این اختلال و افراد مبتلا به آن شده است.

تشخیص کم‌توانی ذهنی

متخصصان مراقبت‌های بهداشتی از راهنما تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5) برای تشخیص منبع IDTrusted استفاده می کنند. تشخیص بر اساس سه مجموعه معیار صورت می‌گیرد:

چالش‌های فکری در زمینه‌هایی مانند:

یادگیری، هم تحصیلی و هم تجربی، مانند صحبت کردن

استدلال

برنامه ریزی

حل مسئله

داوری

تفکر انتزاعی

مشکلات عملکرد انطباقی ناشی از چالش‌های فکری برای مهارت‌هایی مانند:

ارتباط

اجتماعی شدن

زندگی مستقل

شروع زودرس علائم ذهنی و سازگاری فوق:

وجود علائم در دوران کودکی یا نوجوانی

ID را می‌توان در کودکان بالای 5 سال تشخیص داد. کودکان زیر 5 سال نیز با علائم تاخیر رشد جهانی (GDD) در نظر گرفته می‌شوند. تشخیص GDD ممکن است تشخیص آینده ID را پیش‌بینی کند. گاهی اوقات کودکان بالای 5 سال دارای علائم ID هستند اما دارای عوامل جانبی‌ای هستند که روند تشخیص اختلال را با مشکل روبه‌رو می‌کنند؛ مانند اختلال بینایی یا شنوایی. در مواردی مانند این، پزشکان ممکن است تشخیص ناتوانی ذهنی نامشخص را به آنها بدهند و بعداً آنها را مجددا ارزیابی کنند.

در نظر داشته باشید که در این اختلال، سرعت و زمان مداخله، تاثیر به‌سزایی در پیشگیری از روند بیماری دارد. در صورت مشاهده‌ هر یک از این علائم، مشاورین ما، آماده‌ ارائه‌ اصولی‌ترین مشاوره‌ها به شما هستند. برای رزرو وقت مشاوره، کلیک کنید.

علائم ID با افزایش سن واضح‌تر می‌شوند زیرا آنها نقاط عطف رشد معمولی را از دست می‌دهند. به همین دلیل، ID تقریباً همیشه تا زمانی که کودک به 18 سالگی می‌رسد تشخیص داده می‌شود.

علائم ناتوانی ذهنی

برخی از کودکان ID ، از نظر اجتماعی دارای علائم خفیف هستند. آنها می‌توانند مهارت‌های عملی مانند مراقبت از خود و تحصیلات را تا سطح متوسطه یا ابتدایی کسب کنند. آنها در بیشتر زمینه‌ها نسبت به کودکان متوسط سن خود کندتر هستند اما می‌توانند در بسیاری از زمینه‌ها با همسالان خود ادغام شوند.

سایر افراد دارای ID در نحوه تعامل با دیگران به طور قابل توجهی متفاوت هستند. برخی از افراد مبتلا به ID می‌توانند ارتباط برقرار کنند و مراقبت از خود را بیاموزند، در حالی که برخی دیگر وابسته هستند و به مراقبت 24 ساعته نیاز دارند. علائم ممکن است در هر فرد دارای ID یکسان به نظر نرسد. نتایج تست IQ و مقداری که ID بر توانایی آنها برای عملکرد تأثیر می‌گذارد، شدت ID تشخیص داده شده را تعیین می‌کند.

در اینجا علائم برای سه دسته تشخیص وجود دارد:

کسری فکری

دیر یادگیری حروف، اعداد یا سایر نقاط عطف فکری

تاخیر گفتار یا مشکل در برقراری ارتباط واضح

ناتوانی در ارتباط دادن اعمال با پیامدها

مشکل با حافظه

مشکل در پیروی از دستورالعمل ها

ممکن است قادر به تسلط بر تحصیلات پایه باشد اما قادر به پیشرفت فراتر از سطح ابتدایی نباشد.

نقص عملکرد تطبیقی

در لباس پوشیدن، و غذا خوردن مشکل دارند،نشستن، خزیدن یا راه رفتن دیرتر از سایر کودکان، نمی‌داند چگونه از قوانین اجتماعی پیروی کند، قضاوت اجتماعی ضعیف،با تنظیم هیجانی مبارزه می‌‎کند ،نیاز به مداخلات اجتماعی مکرر در زمین بازی در مدرسه دارد

شروع دوره رشد

دوره رشد به دوران کودکی و نوجوانی اشاره دارد. این زمانی است که تفاوت‌ها با همسالان، به طور محسوس حس می‌شود.

ID اغلب قبل از تولد در وجود دارد، با این حال والدین ممکن است تا زمانی که فرزندشان وارد مدرسه نشده است، علائمی از ID خفیف را در کودک خود مشاهده نکنند. در این مرحله، کارکنان مدرسه، که تجربه گسترده‌ای با بسیاری از کودکان خردسال دارند، متوجه تفاوت‌هایی با همسالان سنی می‌شوند که ممکن است والدین این نکات را نادیده گرفته باشند. پس باید در نظر داشت که گاهی اوقات علائم ID در کودکان کوچک‌تر به عنوان تاخیر در مهارت‌های حرکتی یا استفاده از زبان ظاهر می‌شود.

سطوح شدت اختلال

ناتوانی ذهنی دارای چهار سطح شدت است.

خفیف: ضریب هوشی 50 تا 69 ،85 درصد موارد شناسایی؛ قادر به زندگی مستقل با حداقل حمایت می‌تواند با همسالان خود ادغام شود و از نظر اجتماعی مطابقت داشته باشد. رسیدن به سطح علمی تا مقطع متوسطه یا ابتدایی معمولا در کلاس‌های آموزش تخصصی هستند.

در حد متوسط:

ضریب هوشی 36 تا 49؛ 10 درصد موارد شناسایی؛ قادر به زندگی مستقل با حمایت متوسط مانند در یک خانه گروهی هستند؛ تأخیر قابل توجه در صحبت کردن و درک زبان؛ 4تغییر گفتار یا مشکل در برقراری ارتباط؛ می‌تواند در برخی فعالیت‌های اجتماعی شرکت کند؛ قادر به یادگیری ابتدایی خواندن، نوشتن و شمارش هستند.

شدید:

ضریب هوشی 20 تا 35؛ 3.5 درصد موارد ID؛ نیاز به نظارت منظم برای ایمنی و کمک روزانه خود مراقبتی دارند؛ نیاز به هدایت و نظارت اجتماعی دارند؛ ممکن است خودمراقبتی اولیه را بیاموزند؛ اختلال حرکتی قابل توجه دارند.

عمیق:

ضریب هوشی کمتر از 20؛ 1.5 درصد موارد ID؛ ناتوان از مراقبت از خود؛ نیاز به مراقبت 24 ساعته دارند؛ ناتوانی در درک ارتباط دیگران؛ ارتباط غیر کلامی؛ ممکن است بی حرکتی را تجربه کنند.

افراد مبتلا به ID ممکن است از اختلال‌های هم‌پوشان، از جمله اختلال طیف اوتیسم، فلج مغزی، صرع، اختلال نقص توجه و
بیش فعالی (ADHD)و افسردگی نیز رنج ببرند.

چطور یک روانشناس خوب در تهران پیدا کنم؟

تفاوت بین ناتوانی ذهنی و اختلال یادگیری چیست؟

ID یک نقص فکری است که در چندین حوزه تداخل دارد، اختلال یادگیری (LD) مختص گروه خاصی از مهارت‌های تحصیلی، مانند زبان یا ریاضی است. نارساخوانی یکی از نمونه‌های این اختلال است.

LD مربوط به نحوه یادگیری یک فرد است نه هوش او. برخلاف کودکان مبتلا به ID، آنهایی که ناتوانی یادگیری دارند معمولاً هوش متوسط تا بالاتر از حد متوسط دارند. با حمایت از LD خود، آنها می‌توانند از دبیرستان فارغ التحصیل شده و به تحصیلات پس از متوسطه بروند.

ناتوانی ذهنی چگونه ایجاد می شود؟

راه‌های مختلفی وجود دارد که یک کودک می‌تواند به این اختلال دچار شود. اماگاهی اوقات علت ابتلا، ناشناخته باقی می‌ماند. علل ID عبارتند از:

تروما قبل از تولد، مانند عفونت در مادر یا قرار گرفتن در معرض مواد مخدر یا الکل

تروما در هنگام تولد، مانند کمبود اکسیژن

ناهنجاری‌های کروموزومی، مانند سندرم داون و سندرم X شکننده (FXS)

آسیب سر

عفونت‌های شدید دوران کودکی، مانند مننژیت یا سرخک

سوءتغذیه شدید، قرار گرفتن در معرض سرب، یا مسمومیت با جیوه در کودکی

کم توانی ذهنی، یکی از اختلال‌هایی است که به دلیل نبود مراقبت‌های لازم و یا تروما، ممکن است برای فرد اتفاق بی‌افتد. اما اصلی‌ترین نکته در مورد این اختلال، دلیل بوجود آمدنش نیست. مهم‌ترین نکته، ورود مداخلات به موقع و زود هنگام، به منظور پیشگیری از روند صعودی آن است.

متخصصین کلینیک رفتار با ارائه‌ علمی‌ترین مشاوره‌ها، در کنار شما ایستاده‌اند تا بتوانند قدمی هر چند کوچک در بهبود و پیشگیری روند اختلالات داشته باشند.

منابع: www.psychcentral.com
www.apa.org