چگونه یک روانشناس خوب و ماهر باشیم؟

این پرسش در حیطهٔ آموزش و کوچینگ رفتاری عقلانی هیجانی REBC و برای پرورش نیروهای کارآمد در روانشناسی بالینی بسیار کلیدی است.

• چطور می‌توانیم یک روانشناس خوب باسواد و ماهر باشیم؟ و یک روانشناس خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
• شاید این؛ سؤالی گسترده‌تر و پرمخاطب‌تر باشد؛ اینکه اصولاً چگونه می‌شود یک متخصص خوب بود؟

ممکن است شما یک پزشک باشید یا یک مکانیک، یا حتی یک کارمند اداری که برای بهبود تخصصتان تلاش می‌کنید. یکی از همین تخصص‌ها هم روان شناسی است؛ تفاوتی نمی‌کند هر کسی می‌خواهد یک متخصص خوب در رشته‌ای که به آن مشغول است باشد.

هر فردی که می‌خواهد یک متخصص خوب در هر رشته‌ای شود، به‌ویژه در رشته روانشناسی که شاخه تحصیلی خود من هم هست؛ حتماً باید دو مسیر را طی کند.

در مورد ۲ مسیری که یک متخصص روانشناس با جدیّت باید پیگیری کند، در خیلی از منابع سخن گفته شده است که من در اینجا برای سهولت دسترسی طبقه‌بندی می‌کنم و به شما ارائه می‌دهم و البته بخشی جذاب و جدید هم دسته‌بندی خود من است که به اطلاعات قبلی اضافه می‌کنم.

برای یک روانشناس خوب تمرکز بر این دو کلمهٔ جذاب خیلی مهم است:

• متخصص Specialist

اسپشیالیست یا متخصص یعنی به‌دست‌آوردن تخصص در یک حیطه

• حرفه‌ای professionalist

پروفشنالیست یا حرفه‌ای به معنی رسیدن به مرحلهٔ حرفه‌ای شدن در آن حیطه

مهم است بدانیم که متخصص بودن و حرفه‌ای بودن؛ هر دو توأم با یکدیگر است که به‌طورجدی دارای ارزش و قدروقیمت می‌شود.

Specialist یا متخصص‌شدن مسیری جدی و بسیار محترم دارد، مسیری خطی که شما وارد دانشگاه می‌شوید و به‌عنوان نمونه با مدرک BA که همان لیسانس هنر Bachellor of Art است یا با مدرک BS لیسانس علوم یا Bachelor of Science فارغ‌التحصیل می‌شوید.

یعنی لایسنسی می‌گیرید که در یک رشته اصول پایه را آموخته‌اید.

در اینجا لازم است به نکته‌ای اشاره کنم؛ در ایران به‌اشتباه Bachelor را با واژهٔ کارشناسی ترجمه کرده‌اند، این یک اشتباه مصطلح در طبقه‌بندی دانشگاهی است.

وقتی لیسانس می‌گیرید، یعنی لایسنس در یک رشته‌ای؛ شما در آن رشته Bachelor هستید، این یعنی چه؟ یعنی شما یک پادو در آن رشته‌ای که لایسنس گرفته‌اید هستید.

قدم بعدی آن است که برای به‌دست‌آوردن MA که همان Master of Art یا MS که Master of Science است تلاش می‌کنید. گرفتن مدرک Master در هر رشته‌ای در واقع معادل همان MD یا Medical Doctor است که یک پزشک در عرض هفت سالی که پزشکی می‌خواند دریافت می‌کند.

فوق‌لیسانس می‌گیرید که باز هم به‌اشتباه در طبقه‌بندی دانشگاهی ایران به کارشناسی‌ارشد ترجمه شده است.

فوق‌لیسانس در سایر رشته‌ها مانند این است که وقتی پزشکی می‌خوانید؛ دکتر پزشکی Medical Doctor یا پزشک عمومی می‌شوید.

در تحصیل جلوتر می‌روید و به رتبهٔ بالاتری دست پیدا می‌کنید؛ PHD یا Philosophia of Doctor در هر رشته‌ای؛ یعنی دکتری فلسفهٔ علم یا دکتری در علوم مثلا دکتری جغرافیا، دکتری تاریخ یا دکتری روانشناسی که معادل دکتری تخصصی MD یا Medical doctor در شاخه‌های پزشکی است.

پس از آن می‌رسیم به PHD پست دکتری که هیچ مرحله‌ای در طبقه‌بندی دانشگاهی نیست.

در پست دکتری Postdoctoral یا پسادکتری شما بر روی موضوعات مختلف زیر نظر یک استاد خوب در حوزه آن رشته، کار و تحقیق انجام می‌دهید.

در Postdoctoral پست دکتری روی هر موضوعی که چند ماهی، حدوداً شش یا هفت ماه، زیر نظر یک استاد کار کنید و مقاله‌ای از تحقیقات و عملکردتان چاپ و منتشر کنید، می‌توانید عنوان PHD پست دکتری یا فوق دکتری را داشته باشید.

فوق‌لیسانس می‌گیرید که باز هم به‌اشتباه در طبقه‌بندی دانشگاهی ایران به کارشناسی‌ارشد ترجمه شده است.

فوق‌لیسانس در سایر رشته‌ها مانند این است که وقتی پزشکی می‌خوانید؛ دکتر پزشکی Medical Doctor یا پزشک عمومی می‌شوید.

در تحصیل جلوتر می‌روید و به رتبهٔ بالاتری دست پیدا می‌کنید؛ PHD یا Philosophia of Doctor در هر رشته‌ای؛ یعنی دکتری فلسفهٔ علم یا دکتری در علوم مثلا دکتری جغرافیا، دکتری تاریخ یا دکتری روانشناسی که معادل دکتری تخصصی MD یا Medical doctor در شاخه‌های پزشکی است.

پس از آن می‌رسیم به PHD پست دکتری که هیچ مرحله‌ای در طبقه‌بندی دانشگاهی نیست.

در پست دکتری Postdoctoral یا پسادکتری شما بر روی موضوعات مختلف زیر نظر یک استاد خوب در حوزه آن رشته، کار و تحقیق انجام می‌دهید.

در Postdoctoral پست دکتری روی هر موضوعی که چند ماهی، حدوداً شش یا هفت ماه، زیر نظر یک استاد کار کنید و مقاله‌ای از تحقیقات و عملکردتان چاپ و منتشر کنید، می‌توانید عنوان PHD پست دکتری یا فوق دکتری را داشته باشید.

روانشناس خوب کیست؟

سؤال جذاب ما در ابتدای مبحث چه بود؟ اینکه چگونه یک روانشناس خوب و ماهر باشیم؟

پاسخ این است؛ شما باید در موضوع شغلی‌تان کلاس‌های ضمن خدمت و تکمیلی بگذرانید. پزشک باشید یا روانشناس بالینی تفاوتی ندارد، درواقع برای ادامهٔ کار یا تمدید مجوز نیاز به شرکت در همایش‌ها و کنفرانس‌ها و ارائه مقالات دارید.

بنابراین، شما بعد از گرفتن تخصصتان هم باید کلاس‌های آموزشی مرتبط با تخصص تان را بگذرانید تا علمتان به‌روز باشد.

این دقیقاً مسیری هست که از شما یک specialist یا متخصص می‌سازد، اما هر متخصصی لزوماً یک حرفه‌ای یا professionalist نیست.

هر فرد متخصصی که لیسانس، فوق‌لیسانس، دکتری یا مدارج دیگری را طی می‌کند لزوماً آدم حرفه‌ای نیست.

در اینجا به مهم‌ترین ویژگی‌های یک متخصص حرفه‌ای و مشخصاً به ویژگی‌های یک حرفه‌ای در روانشناسی بالینی Clinical Psychology که ما آن را روانشناس خوب می‌نامیم، اشاره می‌کنم.

روانشناس خوب کیست؟

ما در کلاس‌ها و کارگاه‌های کوچینگ انستیتو رفتار به شکل گسترده‌ای به ویژگی‌های یک متخصص روانشناس خوب پرداخته‌ایم. می‌توانید بهرهٔ لازم را از مطالب ببرید.

در این فرصت به مهم‌ترین ویژگی‌های یک متخصص حرفه‌ای اشاره می‌کنم.

ویژگی‌های یک روانشناس خوب حرفه‌ای و ماهر شامل موارد زیر می‌شود:

• اخلاقی بودن Ethical

اولین ویژگی مهم برای یک فرد حرفه‌ای و روانشناس خوب اخلاقی بودن است. شما ممکن است بسیاری از متخصصین در زمینه‌های مختلف را بشناسید که کارشان هم علی‌الظاهر بد نیست، اما انسان‌های اخلاقی نیستند.

به این صورت شما چه به لحاظ اقتصادی و چه اجتماعی یا حتی به لحاظ معنایی آن‌ها را انسان‌هایی نمی‌شناسید که به آن‌ها اعتماد کنید.

جدیّت در کار و اخلاق‌مداری در حوزه‌های حرفه‌ای، خصوصاً در حرفهٔ ما یعنی روانشناسی بحثی بسیار مهم است.

پیش‌تر درس‌گفتار ویدئوی اخلاق حرفه‌ای از بنده در سایت انستیتو رفتار منتشر شده که خیلی هم‌ حوزهٔ جدّی‌ ای است و شما را به آن ارجاع می‌دهم تا دوباره مطالب چگونگی اخلاق حرفه‌ای را مرور کنید.

هر چند کتاب‌های زیادی در ارتباط با تعریف اخلاق‌مداری حرفه‌ای نداریم، اما در ایران کتاب‌های خوبی با موضوع اخلاق حرفه‌ای خصوصاً در حوزه روانشناسی ترجمه و منتشر شده است.

با مراجعه به بخش محصولات فرهنگی انستیتو رفتار می‌توانید کتاب‌ها و منابع مورد نیازتان را جستجو کنید.

درهرحال، پس وقتی وارد حوزهٔ حرفه‌ای‌گری می‌شوید، اولین ویژگی مهم برای یک روانشناس خوب و حرفه‌ای بودن؛ ethic داشتن است. یک حرفه‌ای اخلاق‌مدار باشید.

مشاوره خوب در تهران کلینیک رفتار

• رازداری Secrecy

رازداری هم یک ویژگی‌ روانشناس خوب و ماهر است. رازداری نه‌تنها بخشی از حوزهٔ حرفه‌ای‌گری است، بلکه بخشی از حوزهٔ اخلاق‌مداری نیز هست.

رازداری برای یک روانشناس خوب در خدمات روانشناسی و درمان آن‌قدر مهم است که حتی می‌توانیم یک دسته و طبقه‌بندی مجزا برای چگونگی رازداری باز کنیم.

• خلاقیت Creativity

خلاق بودن ویژگی یک متخصص حرفه‌ای است. داشتن خلاقیت از ویژگی‌های مهم یک روانشناس خوب و درمانگر ماهر است.

• باهوش بودن being Smart

از ویژگی‌های برجستهٔ یک روانشناس خوب و یک متخصص حرفه‌ای باهوش بودن است.

دربارهٔ هر کدام از این موارد و کیوردها باید ساعت‌ها صحبت کرد، اما من در این فرصت کوتاه تنها اشاره‌ای می‌کنم.

به‌عنوان نمونه برای باهوش بودن من می‌گویم که مراجع؛ هر کسی می‌تواند باشد و اصولاً روانشناس باید انسان باهوشی باشد. از چه کسی باهوش‌تر باشد؟ از مراجع، و مراجع کیست؟ هر کسی!

پس اصولاً روانشناس باید خیلی آدم باهوشی باشد، خصوصاً در بعضی رویکردهای روان‌شناختی که واقعاً هوشمندی و ذکاوت حرف اول را می‌زند.

برای‌آنکه شما بتوانید در جلسات مشاوره فردی مسیرهای درمان کارآمدتری را برای مراجعتان رقم بزنید نیاز دارید از هوش و خلاقیتتان به‌خوبی استفاده کنید.

• کمک‌کننده helper

یک متخصص حرفه‌ای و یک روانشناس خوب نه‌تنها کارش را دوست دارد، بلکه کسی هست که کمک‌‌کردن به دیگران را هم بسیار دوست دارد.

یک روانشناس خوب یک کمک‌کنندهٔ بسیار خوب است.

در WEF یا World Economic Forum مجمع جهانی اقتصاد که احتمالاً بسیاری از شما متخصصین حرفه‌ای در مشاغل مختلف آن را می‌شناسید و هر پنج سال یک‌بار تجدید می‌شود، بسیاری از کلیدواژه‌های جدید و کلمات و مفاهیم جذاب را در حوزهٔ اقتصاد جهانی معرفی می‌کند.

یکی از کلمات جدید و جذاب Service Oriented به معنی خدمات گرا بودن است. به عبارتی برای موفقیت در هر شغلی شما باید مشتاق خدمت‌کردن در آن حرفه باشید.

برای خدمت گرا بودن باید هدف‌گذاری، کمک‌کنندگی و سرویس‌دهی داشته باشید و در این راستا شما به‌عنوان یک روانشناس خوب و متخصص روانشناس بالینی حرفه‌ای باید بلد باشید که کمک‌کننده helper باشید، اگر دوست نداشته باشید به دیگران کمک کنید، دوست عزیز؛ این‌همه شغل دیگر هست، از شغل‌های خدماتی بیرون بیایید.

شغل‌های تولیدی یا صنعتی هم وجود دارد، اما اگر حوزه روانشناسی و خدمات مشاوره و درمان را به‌عنوان شغل انتخاب می‌کنید، باید شغلتان را دوست داشته باشید و کمک‌کننده helper باشید.

بعضی در پاسخ به این سؤال که کدام یک از رشته‌های روانشناسی را توصیه می‌کنید می‌گویند: روانشناسی بالینی. می‌پرسید چرا؟ می‌گویند: برای اینکه پول بیشتری آنجاست. خب به‌این‌ترتیب شما یک specialist یا متخصص خوب می‌شوید، اما حتماً یک professionalist یا یک فرد حرفه‌ای نخواهید شد.

بنابراین، برای پاسخ به این سؤال که چگونه یک روانشناس خوب و ماهر باشیم؟ لازم است هر دو بخش متخصص بودن و حرفه‌ای بودن را در کنار هم داشته باشید.

در این صورت می‌توانید یک روانشناس خوب باسواد باشید یا یک مهندس باسواد حرفه‌ای که انسان‌هایی باسواد و بااخلاق و سرآمد پرورش می‌دهید